Maak de energiewetten niet-controversieel

Rotterdam, 4 september 2023

Door: Koen Bogers, CEO Stedin

Verklaar het klimaatbeleid niet controversieel. Het is té belangrijk. Demissionair klimaatminister Rob Jetten liet er met deze oproep vorige week woensdag geen twijfel over bestaan. Hij wil dat het parlement zo snel mogelijk doorgaat met de behandeling van klimaatwetten. Een herkenbare oproep. Na de val van het kabinet, publiceerden de Nederlandse gemeenten en het bedrijfsleven soortgelijke berichten. En het gaat verder dan het klimaat alleen. Drie voor de energiesector cruciale wetsvoorstellen belanden mogelijk jaren op de plank als het parlement ze deze week ‘controversieel’ verklaart. De aanpak van de woningcrisis, de groei van de economie en de elektrificatie van de mobiliteitssector; zonder energie-infrastructuur staat alles stil. Wetsvoorstellen die Nederland draaiend kunnen houden over de verkiezingen tillen? Dát is pas echt controversieel.

De wereld van energie moet de komende jaren op de schop. Daarover is iedereen het eens. Het ‘hoe’ is een ander verhaal. Alle neuzen dezelfde kant op krijgen had behoorlijk wat voeten in de aarde. Tientallen jaren, honderden position papers en duizenden kopjes koffie later is het eindelijk gelukt. De sector is het op hoofdlijnen eens over de manier waarop de belangrijke energiewetten – de Gaswet en de huidige Energiewet uit 1998 – samengevoegd moeten worden in één nieuwe wet: de Energiewet. Een mijlpaal die glans had moeten krijgen door een snelle behandeling in Den Haag. Maar dan valt het kabinet.

De nieuwe Energiewet geeft netbeheerders meer bevoegdheid om problemen op het overvolle elektriciteitsnet aan te pakken. Het energienet barst uit z’n voegen doordat we in rap tempo elektrificeren. Om de grootste verbouwing van Nederland te kunnen faciliteren moet het uitbreiden van het net minimaal zo snel gebeuren. Want hoe sneller we het nieuwe energiesysteem realiseren, hoe meer opties we hebben voor de transformatie van de samenleving en de economie. Hoe we wonen, werken, reizen, produceren; onze welvaart hangt af van een goed functionerend energiesysteem. Het opschalen van elektrificatie en warmtenetten is niet voor niets één van de pijlers van het Nationaal Plan Energiesysteem.

Wij netbeheerders investeren en bouwen meer dan ooit tevoren aan het net, maar we kunnen dat niet zonder duidelijke kaders en wetgeving. Drie belangrijke wetsvoorstellen wachten op parlementaire behandeling. Naast de Energiewet gaat het om de Wet collectieve warmtevoorziening (Warmtewet) en de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (WGiW). Ze dreigen op de plank te belanden als ze te controversieel worden geacht voor het demissionair kabinet om te behandelen. Het zijn controversiële wetsvoorstellen. Dat snapt iedereen. Dat blijkt ook uit de vele kopjes koffie die nodig waren om ze überhaupt aan de Kamer aan te kunnen bieden. Maar de gevolgen van het stempel ‘controversieel’ zijn nóg controversiëler.

Als Nederland in de wereld van nieuwe energie een serieuze economische speler wil zijn moeten we nu investeren. Als we versneld van het aardgas af willen moet Nederland zo snel mogelijk stappen zetten. Hoe gaan we warmte straks regelen als we niet meer afhankelijk willen zijn van fossiele brandstoffen? En hoe gaan gemeenten ervoor zorgen dat hele wijken tegelijk van het aardgas afgaan? De wetsvoorstellen bieden antwoord op deze vragen. Als ze officieel te ‘controversieel’ worden verklaard, kunnen we niet versnellen met het gebruik van groen gas en de vervanging van de aardgasnetten door warmtenetten en extra elektrificatie. Ook kunnen we niet versneld investeren in warmte. Op grote schaal ‘cable pooling’ (meerdere aansluitingen op één kabel) toepassen om het net beter te benutten, kunnen we ook niet.

We willen wel. Burgers, coöperaties, maatschappelijk en publieke organisaties, bedrijven, groot en klein; we willen allemaal versneld elektrificeren. Zuur als we moeten wachten op een formatie in een versplinterd politiek landschap. Ook demissionair minister Jetten riep vorige week op om zijn klimaatbeleid niet ‘controversieel’ te maken. Hij wijst erop dat er naast dat er nu draagvlak is ook nu geld klaarligt om verduurzamingsplannen door te voeren. Dan kan het toch niet zo zijn dat dit allemaal verloren gaat terwijl er zoveel kansen liggen en het zo hard nodig is?

Controversieel verklaren lijkt logisch, maar is in deze tijd allang niet meer reëel. We zitten in een rijdende trein, die niet afgeremd kan worden, maar moet versnellen. Dus, kies je voor het maatschappelijke belang? Dan maak je deze drie energiewetten niet-controversieel. Hoe controversieel dat misschien ook lijkt.