Toekomstbestendige flexibiliteit in het elektriciteitssysteem

Rotterdam, 7 februari 2025

De energietransitie zorgt voor grote veranderingen in hoe we elektriciteit opwekken en gebruiken. Vroeger was de elektriciteitsvraag altijd leidend, nu is dat steeds vaker het aanbod, bijvoorbeeld als de zon schijnt of de wind waait. Flexibiliteit is daarom essentieel voor zowel het balanceren van vraag en aanbod op landelijk niveau, als voor het verdelen van schaarse netcapaciteit. Nu en in de toekomst.

Van congestiemanagement naar capaciteitsmanagement

Het toekomstige energiesysteem vraag om een andere aanpak. We moeten overstappen van ad-hocgebruik van flexibiliteit bij schaarste, naar een systeem waarbij flexibiliteit structureel en slim wordt ingezet. Dit vereist een overgang van congestiemanagement naar capaciteitsmanagement. Hierbij gaan doelmatige netverzwaring, fundamentele flexibiliteit en real-time capaciteitsmanagement de basis van het elektriciteitssysteem vormen.

Doelmatige netverzwaring: Wanneer is het faciliteren van pieken niet wenselijk?

Elektriciteit gaat een steeds grotere rol spelen in het energiesysteem. De energietransitie zorgt dan ook voor een aanzienlijke toename in de vraag naar en het aanbod van elektriciteit. Netverzwaring is daarom de basis. Verhoudingsgewijs worden de pieken in opwek en afname echter nog groter. Het faciliteren van elke denkbare piek zorgt voor hoge maatschappelijke kosten en is niet inpasbaar in de fysieke ruimte, vooral in dichtbebouwde gebieden. Stedin roept daarom op tot een maatschappelijk debat over welke pieken het net wél en niet moet kunnen faciliteren, waarbij naast de betaalbaarheid van het net, ook rekening wordt gehouden met de maakbaarheid, ruimtelijke inpasbaarheid en duurzaamheid.

Fundamentele flexibiliteit: Hoe moet de systeeminrichting worden aangepast?

Flexibiliteit wordt een standaard onderdeel van ons energiesysteem. Dit betekent dat we niet alleen reageren op problemen (congestiemanagement), maar ook vooruit plannen om drukte te voorkomen (capaciteitsmanagement). We bewegen daarmee weg van het idee van 100% onbeperkte toegang tot het net en richten ons op een systeem waarin flexibiliteit een integraal onderdeel is. Dit vraagt dan ook een verandering in de systeeminrichting, waarmee flexibel vermogen ook middels normering, tarieven en contractvormen wordt ontsloten.

Real-time capaciteitsmanagement: Welke actieve sturing blijft nodig?

Door de inherente onzekerheden in piekbelasting, zowel voor opwek als afname, is kritieke pieksturing of real-time capaciteitsmanagement ook na toekomstige verzwaring essentieel om de netveiligheid te waarborgen. De mogelijkheid tot real-time sturing zorgt er ook voor dat de grenzen van het net opgezocht kunnen worden, wat ruimte biedt voor het aansluiten van meer klanten en het optimaal benutten van het net.

In het whitepaper “Toekomstbestendige flexibiliteit in het elektriciteitssysteem” geeft Stedin een overkoepelend narratief over flexibiliteit op de korte en lange termijn. Onbeperkte beschikbaarheid van transportcapaciteit, en in het bijzonder piekvermogen, is namelijk niet langer realistisch. En hoewel flexibiliteit al onderdeel van het systeem is – voornamelijk voor energiemarktoptimalisatie via groothandels- en balanceringsmarkten – is flexibiliteit in het huidige en toekomstige systeem onmisbaar om drukte op het net te beheersen (congestiemanagement) en capaciteit slim te gebruiken (capaciteitsmanagement).

Met deze whitepaper Stedin wil een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over de inrichting van het toekomstige energiesysteem en de rol van flexibiliteit daarin. Deze whitepaper is daarom geschreven met de professionals in het energiedomein als doelgroep.

Lees meer in onze whitepaper